What Is Share Market?-शेअर मार्केट काय आहे?

What Is Share Market– शेअर मार्केट (Stock Market) हे एक महत्त्वाचे आर्थिक व्यावसायिक क्षेत्र आहे, जे अर्थव्यवस्थेचे एक महत्त्वाचे घटक आहे. हा बाजार विविध कंपन्यांच्या शेअर्सच्या खरेदी-विक्रीसाठी कार्यरत असतो. शेयर मार्केटमुळे कंपन्या पैसे उभे करू शकतात, तर गुंतवणूकदारांना संधी मिळते त्यांच्याशी संबंधित शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्याची. शेअर मार्केटच्या कक्षा खूप विस्तृत असतात आणि यामध्ये जगभरातील लोक, संस्था, आणि कंपन्या एकत्र येतात. चला तर मग, शेअर मार्केट काय आहे आणि ते कसे कार्य करते यावर सखोल चर्चा करूया.

What Is Share Market?-शेअर मार्केट म्हणजे काय?

शेअर मार्केट हा एक मंच आहे जिथे विविध कंपन्यांचे शेअर्स खरेदी आणि विक्रीसाठी दिले जातात. शेअर म्हणजेच कंपनीचे एक छोटं तुकडं. जेव्हा एखादी व्यक्ती कंपनीचे शेअर्स खरेदी करते, तेव्हा ती व्यक्ती त्या कंपनीमध्ये एक छोटा हिस्सेदार बनते. शेअर मार्केट म्हणजे एक असं स्थान जिथे गुंतवणूकदार आणि व्यापारी कंपन्यांचे शेअर्स एकमेकांसोबत व्यापार करत असतात.

शेअर मार्केट दोन प्रमुख विभागांमध्ये विभागले जाते:

1. प्राथमिक बाजार (Primary Market): याला IPO (Initial Public Offering) बाजार देखील म्हणतात. येथे कंपनी आपल्या शेअर्सची पहिली विक्री करत आहे. नवीन स्टॉक जारी केले जातात आणि गुंतवणूकदारांना त्यात पैसे गुंतवण्याची संधी मिळते.
2. द्वितीयक बाजार (Secondary Market): हे बाजार त्या शेअर्सच्या खरेदी-विक्रीचे मुख्य स्थान असते जे आधीच सार्वजनिक बाजारात आले आहेत. उदाहरणार्थ, बंबई स्टॉक एक्सचेंज (BSE), नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज (NSE) हे द्वितीयक बाजार आहेत. येथे शेअर्स एका गुंतवणूकदारापासून दुसऱ्या गुंतवणूकदाराला विकले जातात.

शेअर मार्केट कसे कार्य करते?

शेअर मार्केटमध्ये व्यवहार कसा होतो हे समजून घेण्यासाठी, त्याच्या कार्यप्रणालीचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे. शेअर मार्केटचे कार्य काही प्रमुख घटकांवर आधारित आहे:

१. स्टॉक एक्सचेंज:

शेअर मार्केटमध्ये खरेदी-विक्री प्रक्रियेचा मार्गदर्शन करण्यासाठी स्टॉक एक्सचेंज असतात. भारतात प्रमुख स्टॉक एक्सचेंज BSE (बंबई स्टॉक एक्सचेंज) आणि NSE (नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज) आहेत. या एक्सचेंजेसवर सर्व शेअर्सचे दर ठरवले जातात आणि तेथूनच खरेदी-विक्री प्रक्रिया केली जाते.

२. व्यापारी आणि ब्रोकर:

शेअर बाजारात व्यापार करण्यासाठी आपण थेट शेअर्स खरेदी किंवा विकत घेऊ शकत नाही. यासाठी ब्रोकर किंवा स्टॉक एजंटची आवश्यकता असते. ब्रोकर एक मध्यस्थ असतो जो गुंतवणूकदार आणि बाजार यामधील संपर्क साधतो. व्यापारी म्हणजेच स्टॉक मार्केटमध्ये खरेदी-विक्री करणारे व्यक्ती किंवा संस्था. ते शुद्धपणे आर्थिक लाभासाठी कार्य करतात.

३. खरेदी आणि विक्री प्रक्रिया:

गुंतवणूकदारांना स्टॉक एक्सचेंजवर शेअर्स खरेदी किंवा विक्री करण्याची प्रक्रिया बहुतांशी ऑनलाईन आहे. गुंतवणूकदारांना त्यांच्या ब्रोकरच्या माध्यमातून बाजारात ऑर्डर दिली जाते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या गुंतवणूकदाराला “Tata Steel” चे 100 शेअर्स खरेदी करायचे असतील, तर तो ब्रोकरला ही माहिती देतो. ब्रोकर नंतर स्टॉक एक्सचेंजवर या शेअर्सच्या खरेदीसाठी ऑर्डर पाठवतो.

४. शेअरचे मूल्य:

शेअर्सची किंमत एकच गोष्ट ठरवते: बाजारातील मागणी आणि पुरवठा. ज्या कंपन्यांची मागणी जास्त आहे, त्यांची शेअर्सची किंमत वाढते, आणि ज्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये कमी मागणी आहे, त्यांची किंमत कमी होऊ शकते. उदाहरणार्थ, जर एका कंपनीच्या उत्पादनाची बाजारात खूप मागणी असते, तर त्या कंपनीच्या शेअर्सची किंमत वाढू शकते. याचप्रमाणे, कंपनीचे आर्थिक स्थैर्य, आगामी योजनांची यशस्विता, वर्तमनातले नुकसान किंवा नफा हे सर्व शेअर्सच्या किमतीवर प्रभाव टाकतात.

५. मागणी आणि पुरवठा:

शेअर मार्केटमध्ये किमतीचे निर्धारण मागणी आणि पुरवठा या दोन घटकांवर आधारित असते. जर गुंतवणूकदारांना कोणत्याही कंपनीच्या शेअर्सची खरेदी करण्याची अधिक इच्छा असेल (म्हणजेच ती शेअरची मागणी जास्त असेल), तर त्या शेअर्सची किंमत वाढते. दुसरीकडे, जर शेअर्स विकायला लोक तयार असतील (पुरवठा जास्त असेल), तर त्याची किंमत कमी होऊ शकते.

६. दिविडंड्स आणि मनी करणे:

कंपनीच्या नफ्यातून एक भाग दिविडंड म्हणून त्याच्या शेअरधारकांना दिला जातो. हे त्या कंपन्यांच्या शेअरधारकांना नफा मिळविण्याचा एक मार्ग असतो. काही कंपन्या उच्च दिविडंड देतात, तर काही कंपन्या त्यांच्या नफ्याचा वापर व्यवसायाच्या वाढीसाठी करते.

७. नफा आणि नुकसान:

शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना, आपणास नफा किंवा नुकसान होऊ शकते. नफा मिळविण्याचा मुख्य मार्ग म्हणजे शेअर्सची किमत जास्त होणे आणि विक्री करताना अधिक पैसे मिळविणे. परंतु, याचप्रमाणे, शेअरच्या किमतीत घट होऊ शकते आणि त्यामुळे गुंतवणूकदारांना नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे शेअर बाजार हा एक उच्च जोखीम असलेला क्षेत्र आहे.

शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक कशी करावी?

शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी काही महत्त्वाचे टप्पे आहेत:

1. शेअर बाजाराबद्दल माहिती मिळवा: सर्वप्रथम, शेअर बाजार आणि त्याची कार्यप्रणाली समजून घेणं आवश्यक आहे. ऑनलाइन कोर्सेस, पुस्तकं, आणि आर्थिक सल्लागार यांचा उपयोग करून हे ज्ञान मिळवू शकता.
2. ब्रोकर खातं उघडा: शेअर मार्केटमध्ये व्यापार करण्यासाठी आपल्याला ब्रोकर खातं उघडावं लागेल. यासाठी NSE किंवा BSE प्रमाणित ब्रोकरची निवड करा.
3. गुंतवणूक योजनेची आखणी करा: शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यापूर्वी आपली गुंतवणूक योजनेची स्पष्टता असावी. आपले गुंतवणूक उद्दिष्ट, जोखीम सहनशीलता आणि वेळेचा विचार करा.
4. दीर्घकालीन दृष्टी ठरवा: शेअर बाजारामध्ये चांगला नफा मिळवण्यासाठी, दीर्घकालीन दृष्टी ठेवणे महत्त्वाचे आहे. शॉर्ट टर्म ट्रेडिंगसाठी उच्च जोखीम असू शकतो.
5. विविधता ठेवा: आपल्या गुंतवणुकीला विविध कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये विभाजित करा. हे जोखीम कमी करण्याचा एक मार्ग असतो.

शेअर मार्केटचे फायदे आणि धोके

फायदे:

• नफा मिळवण्याची संधी: शेअर मार्केटमध्ये आपला पैसा गुंतवला तर आपल्याला चांगला नफा मिळवण्याची संधी असू शकते.
• दिविडंड्स: काही कंपन्या आपल्याला नियमित दिविडंड्स देतात, ज्यामुळे आपला अतिरिक्त लाभ होतो.
• आर्थिक समृद्धी: शेअर मार्केटमधून मिळवलेला नफा आपल्याला आर्थिक समृद्धी साधण्यास मदत करू शकतो.

धोके:

• जोखीम: शेअर मार्केटमध्ये जोखीम खूप असतो. शेअर्सच्या किमतीत अचानक घट होऊ शकते.
• असुरक्षितता: विविध बाह्य घटक (जसे की सरकारच्या धोरणात बदल, जागतिक अर्थव्यवस्थेतील बदल) शेअर बाजारावर प्रभाव टाकू शकतात.

निष्कर्ष

शेअर मार्केट हे एक महत्त्वाचे आर्थिक उपकरण आहे, ज्यामुळे कंपन्या पैसे उभे करू शकतात आणि गुंतवणूकदारांना त्यांच्या गुंतवणुकीवर नफा मिळवण्याची संधी मिळते.

Read Also:-आचार संहिता म्हणजे काय? जाणून घ्या संपूर्ण सविस्तर माहिती. । Achar Sanhita

FAQ